فشار به دولت برای معرفی وزیر زن و اقلیت

نفوذِ یک کلمه از زبانی به زبان دیگر مانند اشغال بخشی از یک کشور توسط ارتش کشوری دیگر است. اشغالگریِ ارضی امری مذموم است و در بدو امر می‌بایست در مقابل آن ایستاد. اما وقتی سرزمین اشغال‌شده به خاک کشور اشغالگر ضمیمه شد و صدها یا حتی صرفاً ده‌ها سال از آن گذشت، دیگر معنای زیادی ندارد که مردم کشوری که خاکش سابقاً غصب شده طلب بازگرداندن سرزمین اشغال‌شده را داشته باشند. هرچه نباشد در طول تاریخ چه بسیار سرزمین‌هایی که دست‌به‌دست شده‌اند و هیچ قومی نمی‌تواند ادعای مالکیت ازلی و ابدی بر سرزمینی را داشته باشد. در غیر این صورت جنگ‌ها تا پایان جهان ادامه خواهند داشت.در مورد زبان هم وضع از همین قرار است. در ابتدای نفوذ واژه‌ای بیگانه به ساحت یک زبان -به‌شرط وجود معادلی خوب در زبان مقصد- می‌بایست در مقابل این نفوذ مقاومت نشان داد. اما وقتی کلمۀ مزبور در زبان مقصد جاافتاد، دیگر بی‌معنا است که بخواهیم آن را طرد کنیم. تلاش برای طرد چنین واژگانی کاری است که بسیاری از اهل ادب سعی در انجامش دارند و می‌خواهند زبان فارسی را از واژگان بیگانه، اعم از عربی و اروپایی، پاک‌سازی کنند. اما تلاششان بیهوده است؛ زیرا این کار اولاً چندان ممکن نیست، ثانیاً لزومی برای انجام آن وجود ندارد، و ثالثاً چه‌بسا اصلاً مطلوب نباشد. برای توضیح بیشتر این چند واژه را در نظر بگیرید:سریسلسلهکراشبولی کردنکافیدر اواخر دهۀ هشتاد در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران جلسه‌ای برگزار شد که دکتر کریم مجتهدی در آن سخنرانی می‌کرد. مجریِ جلسه برای چند جلسه‌ای که قرار بود پشت سر هم برگزار شوند از واژۀ «سری» استفاده کرد، مثلاً چیزی شبیه به این: «دومین جلسه از سری جلساتِ...». دکتر مجتهدی متعرض شد که چرا مجری به‌جای «سری» از «سلسله» استفاده نک فشار به دولت برای معرفی وزیر زن و اقلیت...ادامه مطلب

آیا پخش اذان در دنیای امروز موجه است؟.داشتم با یکی از دوستانم که به روستایی سفر کرده تلفنی صحبت می‌کردم. در پس‌زمینه صدای اذان واضح شنیده می‌شد. در آن لحظه به این فکر کردم که آیا پخش عمومی اذان در دنیای امروز موجه است؟ پاسخی که در ذهنم به این پرسش دادم، دست‌کم برای کشور ما، منفی بود. کارکرد اذان اعلام فرارسیدن وقت نماز است و در دنیای قدیم که همگان امکان توجه و محاسبۀ اوقات نماز را نداشتند کاملاً معقول بود که یک نفر این کار را انجام داده، از طریق اذان به دیگران اعلام کند. اما با آمدن رادیو و تلویزیون، و حالا با آمدن اپلیکیشن‌های اوقات شرعی، هرکسی به‌سادگی می‌تواند از وقت نماز باخبر شود. در چنین شرایطی، پخش اذان به منظور اعلام وقت نماز بی‌معنا است. شاید کسی بگوید که پخش اذان به فضای جامعه رنگ اسلامی می‌زند و این می‌تواند برای بسیاری خوشایند باشد. (خاطرم هست که زمانی در پاسخ به خانواده که سعی در تشویق من برای ادامۀ تحصیل در خارج از کشور داشتند، یکی از دلایلم برای نرفتن این بود که دوست دارم در جایی زندگی کنم که صدای اذان را در شهر بشنوم.) اما در جامعۀ‌ امروز ایران تحمیل مذهب، هم در قالب قوانین و هم در قالب نمادهای مذهبی-سیاسی که در و دیوار شهرها را پر کرده‌اند، باعث شده تا اذان نیز مانند سایر اِلِمان‌های مذهبی بیش از آنکه در افراد احساس معنوی برانگیزد موجب دل‌زدگی ‌شود. در چنین شرایطی، پخش اذان در نظر اکثر مردم چیزی بیش از آلودگی صوتی نیست و به همین خاطر پخش آن از جهت ایجاد فضای معنوی نیز ناموجه است. فشار به دولت برای معرفی وزیر زن و اقلیت...ادامه مطلب

فرض کنید در یک آزمایش گروهی از مردم در بیابان رها شده‌اند تا مابقی عمر خود را در آنجا بگذرانند. یکی از مهم‌ترین مشکلات در بیابان طبیعتاً منابع آبی است. منابع آبی‌ای که در شروع آزمایش در اختیار گروه قرار داده می‌شود به‌سرعت رو به اتمام است و به‌زودی افراد به‌نوبت خواهند مرد. در این میان، یکی از افراد گروه هست که هم به‌قدر کافی باهوش است، هم بنیۀ بدنی خوبی دارد و هم به شکلی اتفاقی دانش پیدا کردن مکان مناسب برای حفر چاه را دارد. این فرد تلاش می‌کند تا چاه حفر کند و بعد از چند تلاش ناکام، به آب می‌رسد. در چنین سناریویی، پرسش کلیدی این است: مالکیت آب تازه کشف‌شده از آن چه کسی است؟ (آیا تمام آب متعلق به کاشف آب است و هر طوری که خواست می‌تواند با آن معامله کند؟ یا اینکه همه به شکل مساوی از آن سهم دارند؟ یا اینکه همه در آب سهم دارند، اما سهم کاشف آب بیش از دیگران است؟ اگر حالت اخیر درست باشد، چند درصد از آب متعلق به کاشف آب و چند درصد متعلق به دیگران است؟) برای پاسخ به پرسش از مالکیت آب، فرض کنید حجم کل آب کشف‌شده دو برابر نیاز کل افراد گیرافتاده در بیابان است.پیش از خواندن ادامۀ مطلب از شما می‌خواهم راجع به پاسخ این پرسش فکر کنید.***وقتی میگوییم «مالکیت آب تازه کشف‌شده از آن چه کسی است؟» چه نوع پرسشی را مطرح کرده‌ایم؟ آیا این یک پرسش حقوقی است، یا یک پرسش اخلاقی؟ حقوق امری است قراردادی که از جامعه‌ای به جامعۀ دیگر متفاوت است. ما اطلاعی از مکان آزمایش نداریم و ازاین‌جهت نمی‌توانیم صحبتی از حقوق در بیابان مذکور داشته باشیم. ضمن اینکه وقتی صحبت از حقوق می‌شود، ملاک خوب یا بد بودن یک حق قانونی، یا میزان هماهنگی آن با اخلاق است (کمااینکه برده‌داری به محک اخلاق یک حق نابجا برای ارباب است) فشار به دولت برای معرفی وزیر زن و اقلیت...ادامه مطلب